Илмхона Комрон.инфо
^Ва$к ба корбари компютер имконияти истифодаи зербарномаҳои тайёрро, ки дар хазинаи он маҳфузанд, фароҳам меоварад. Одатан қисми зиёди чунин зербарномаҳо барои ҳисоббарориҳои қимати функсияҳои одитарини (эле- ментарии) функсияҳои стандартӣ номидашаванда пешбинӣ шудаанд. Номгӯй ва тарзи навишти онҳо дар ҷадвали 7 оварда шудааст.
Ҷадвали 7
| Номи функсия | Дар ^Ваяс | Номи функсия | Дар ^Ваяс |
| Синуси X | 8ГС(х) | Қисми бутуни X | ЮТ(х) |
| Косинуси X | СО8(х) | Функсияи аломати х | 8С^х) |
| Тангенси х | ТАЫ(х) | Партофтани қисми касрии
X |
Ғ1Х(х) |
| Арктангенси х | АТЫ(х) | Ҳисобкунии ададҳои псевдотасодуфӣ | 1<\1)(х) |
| Решаи квадратӣ
аз х |
8рК(х) | Табдилдиҳии х ба намуди бутун | СЮТ(х) |
| Экспонента аз х | ЕХР(х) | Табдилдиҳии х ба намуди ҳақиқии саҳеҳиаш якчанда | С8^С(х) |
| Логарифми натуралӣ аз х | ^ОС(х) | Табдилдиҳии х ба намуди ҳақиқии саҳеҳиаш дучанда | С^В^(х) |
| Қимати мутлақи
X |
АВ8(х) |
Чи хеле ки аз ҷадвал маълум аст, аргументи функсияи стандартӣ дар қавси доиравӣ навишта мешавад. Ба сифати аргументи функсия ифодаи арифметикии дилхоҳро истифода бурдан мумкин аст. Аргументи функсияҳои тригонометрӣ бо радианҳо дода ва чен карда мешавад.
Баъзан ҳангоми ҳисоббарориҳо ёфтани қимати ифода- ҳое талаб карда мешавад, ки дар таркиби онҳо функсияҳои мураккаб мавҷуд аст. Агар масъала ҳисоб кардани қимати функсияҳои мураккаб ва ё функсияҳои одитаринеро талаб кунад, ки номи онҳо дар рӯйхати функсияҳои ҷадвали 7 мавҷуд набошад, он гоҳ чунин функсияҳоро аввал бо ёрии функсияҳои ҷадвалӣ табдил ва баъд дар ифода мавриди истифода қарор додан зарур аст. Дар ҷадвали 8 барои баъзе функсияҳо формулаҳои айниятӣ оварда шудаанд.
Ҷадвали 8
| Номи функсияҳо | Айниятҳо | Соҳаи муайяни |
| Секанси х | зес х=1/со$ х | х ^л/2 + кп, к = 0,±1,±2,… |
| Косеканси х | созес х=1/$т х | х кп |
| Котангенси х | с1дх = 1/ 1дх | х кп |
| Арксинуси х | агсят х = агс1д(х /д/1 – х2) | к = 0 ,± 1,±2 ,… ; — 1 < о < 1 |
| Арккосинуси X | агссозо = п / 2 — агс1д(х /^1 — х2) | — 1 < о < 1 |
| Арккотангенси х | агсс1дх = п /2 — агс1дх | / < х < с |
| Логарифми N аз рӯи асоси а | 1од а Х=1п М1п а | а, N > 0, а Ф1 |
Дар Бейсик се намуди ифодаҳоро фарқ мекунанд: арифметикӣ, рамзӣ ва мантиқӣ. ИфоДаи арифметикӣ бо ёрии доимиҳо, тағйирёбандаҳо, функсияҳои математикӣ, амалҳои арифметикӣ ва инчунин қавсҳои доиравӣ сохта мешавад. Дар ҳолати хусусӣ тағйирёбанда, доимӣ ё функсияи алоҳида низ ифодаи арифметикӣ шуда метавонад.
Амалҳои арифметикии ифода мутобиқи бартарияти нисбат ба ҳамдигар доштаашон аз тарафи чап ба рост иҷро мешаванд, яъне аввал амалҳои бадараҷабардорӣ, баъд зар- бу тақсим ва сонӣ ҷамъу тарҳ. Тартиби қабулшудаи иҷрои ин амалҳоро бо истифодаи қавсҳо тағйир додан мумкин аст. Амалҳои дараҷаашон якхела (масалан зарбу тақсим ё ҷамъу тарҳ) пай дар пай аз чарафи чап ба рост иҷро карда мешаванд. Агар дар ифода функсияҳо (стандартӣ ё ғайристандартӣ) истифода шуда бошанд, он гоҳ дар навбати аввал қимати онҳо ҳисоб карда мешавад ва баъд амалҳои боқимонда иҷро мегарданд.
Дар барномаи ^Вамс тарзи навишти сатрии ифодаҳои арифметикӣ қабул шудааст, яъне индексҳои поёнӣ ё болоиро низ дар ҳудуди сатр ҷой додан лозим аст. Масалан, ифодаи математикии 2$т х2+г. дар ^Вамс бо тарзи 2*$т(хА2)+г(^) навишта мешавад. Аломати зарби байни зарбшавандаҳоро партофтан мумкин нест, масалан, ифодаи 3х-ро ҳатман дар шакли 3*х бояд навишт. Пай дар пай навиштани ду амали арифметикӣ низ мамнӯъ аст. Масалан, ифодаи -Ьа-ро танҳо дар шакли -Ь*а ё а* (-Ь) навиштан мумкин аст, вале ҳамчун а*-Ь на. Миқдори қавсҳои кушодаи ифода бояд бо миқдори қавсҳои пӯшидаи он баробар бошад.
8=8^г(х*1од(х))+(а1т(Ъ)/8т(с)) ва ифодаи ҳамчун у=8т(х/5)+со8(х/5)+ехр(8^г(а*х)) навишта мешавад.
Баъзе мисолҳои дигари ифодаҳои арифметикӣ дар ҷадвали 9 оварда шудаанд.
