Оксиди сулфур (IV). Кислотаи сулфит ва намакҳои он

Оксиди сулфур (IV) 8О₂ ва ё гази сулфит ҳангоми сӯзиши сул- фур ё маъданҳои сулфурдор (сулфидҳо) ҳосил карда мешавад:

1) 8 + О₂ = 8О₂;      2) 4Ғе8₂ + 11О₂ = 2Ғе₂О₃ + 88О₂

3) 2Си8 + 3О₂ = 2СиО + 28О₂

Сӯзонидани пирит яке аз усулҳои саноатии истеҳсоли 8О₂ ба ҳисоб меравад.

Дар шароити лабораторӣ 8О₂ аз таркиби намакҳои кислотаи сулфит бо таъсири кислотаи қавӣ ҳосил карда мешавад:

\а.8О_; + Н₂8О₄ = \’а,8О₄ + Н₂О + 8О₂$
2 N0118(0 + Н₂8О₄ = N0.8(0 + 2Н₂О + 28О₂$

Инчунин дар натиҷаи ба кислотаи консентронидаи сулфат таъ- сир намудани резаҳои мис 8О₂ ҳосил мешавад:

Си + 2Н₂8О₄ конс. ^; ® Си8О₄ + 2Н₂О + 8О₂$ Молекулаи 8О₂ сохти кунҷӣ дошта, дар қуллааш атоми сулфур ҷойгир аст (расми 19 ).

Дар шароити муқаррарӣ оксиди сулфур (IV) гази беранг буда, бӯйи махсуси тез до- рад. Маҳлули обии он муҳити кислотагӣ дорад, зеро 8О₂ ба об таъсир намуда, кисло- таи сулфит Н₂8О₃ – ро ҳосил ҳосил мекунад. Ин реаксия баргарданда мебошад:

8О₂ +Н₂О ® Н₂8О₃

Дараҷаи оксидшавии сулфур дар 8О₂ ба +4 баробар аст. Ин имконият медиҳад, ки дар реаксияҳо вай ҳам хосияти оксидкунандаги ва ҳам барқароркунандагӣ зоҳир кунад.

Мисол, галогенҳо то гидрогалогенидҳо барқарор шуда, сул- фур аз 8⁺⁴ ба 8⁺⁶ оксид мешавад:

8⁺⁴О₂ + Вг⁰₂ +2Н₂О = Н₂8⁺⁶О₄ + 2НВг^-1

Ҳангоми ба барқароркунандаҳои қавӣ таъсир намудан 8О₂ ҳамчун оксидкунанда амал мекунад:

8О₂ + 2Н₂8 = 38 + 2Н₂О

Инчунин барои 8О₂ реаксияи худоксидшавӣ ва худбарқарор- шавӣ (диспропорсионӣ) хос мебошад:

48О₂ +8КОН = 3К₂8О₄ + К₂8 + 4Н₂О

8О₂ оксиди кислотагӣ буда, дар об хуб ҳал мешавад (дар як ҳаҷм Н₂О 40 ҳаҷм 8О₂ ҳал мешавад). Ҳосилшавии кислотаи сул- фит раванди баргарданда мебошад.

8О₂ +Н₂О — Н₂8О₃

Дар маҳлули обӣ кислотаи сулфит чунин диссотсиатсия меша- вад:

Н28О3 – Н8Оз– –

» Н+ + Н8О3– (зинаи I) > Н+ + 8О32– (зинаи II)

Муодилаи пурраи диссотсиатсияи кислотаи сулфит чунин аст: Н₂8О₃ — 2Н⁺ + 8О₃^2–

Маҳлули обии Н₂8О₃ бо мурури вақт аз таъсири оксигени ҳаво ба кислотаи сулфат табдил меёбад:

2Н28О3 + О2 = 2Н28О4

Кислотаи сулфит ҳамчун кислотаи дуасоса ду навъи намакҳоро ҳосил мекунад: намакҳои миёна – сулфитҳо, мисол \а_;8О₃ ва намакҳои турш – гидросулфитҳо, мисол \аИ8О₃. Дар саноати бофандагӣ барои беранг кардани матоъҳо ва корҳои суратгирӣ (фотографӣ) сулфити натрий ва сулфити калий истифода бурда мешавад. Маҳлули намаки Са(Н8О₃)₂ дар саноати коркарди чӯб ва истеҳсоли коғаз истифода мегардад.

Масъалаи 1. 80 г сулфурро сӯзониданд ва гази ҳосилшударо дар 800 мл об ҳал карданд. Ҳиссаи массаи моддаи ҳалшударо дар маҳлули ҳосилшуда (бо ҳисоби фоиз) муайян кунед?

Ҳал:

80г                   Хг

8 + О₂ = 8О₂

^32г                    64г

160г Х2Х1

8О^ + Н^О « Н^8Оз

64г        18г              82г

160г Х_хг               160 • 82

——- = ——; Х =———- = 205гН₂80₃ массаи ҳалшаванда

64г     82г                   64                  ²³

160г Х₂г               160-18                                              ,

——- = ——; Х =———- = 45гН₂О бареаксиясарфмешавад

64г     82г                   64                  ²

т_махлул = (800 г – 45г) + 205г = 960 г

ш% = ^{тхалшуда} • 100% ш% = ²⁰⁵ • 100% = 21,4%.

^тмахлул                                     ⁹⁶⁰

Ҷавоб: 21,4% Н₂8О₃

Масъалаи 2. Агар 60 литр 8О₂ (д.ш.м.) бо КОН пурра ба реак- сия равад чанд грамм намаки миёна ҳосил мешавад?

Ҳал:

60л          Хг

2КОН + 8О₂ = К₂8О₃ + Н₂О;

22,4л        158г

Х = ^{60 458} = 423,2гК₂8О

• ²

£$_________________________________________________________

1. Хосиятҳои оксиди сулфур (IV). 2.Кислотаи сулфит. Сулфитҳо.

?ш_________________________________________________

1. Чаро оксиди сулфур (IV) ҳам хосияти оксидкунандагӣ ва ҳам хо- сияти барқароркунандагӣ зоҳир мекунад? Мисол оред.
2. Оксиди сулфур (1У)-ро ба сифати кадом ашёи хом истифода меба- ранд?
3. Соҳаи истифодабарии сулфитҳоро номбар намоед.
4. Барои ҳосил шудани намаки турш маҳлуле, ки 48 г КОН дорад,

чанд литр Н₂8-ро фурӯ мебарад?                              (Ҷавоб: 19,2 л Н₂8)

5. Аз таркиби 268 г маҳлули 12%-и Н₂8 ба таври изофа гази 8О₂ гуза- рониданд. Чанд грамм сулфур таҳшин мешавад? (Ҷавоб: 45,4 г 8)
6. 8 г сулфурро сӯзониданд ва дар 192 г об ҳал намуданд. Ҳиссаи

массаи моддаи ҳалшударо дар маҳлул (бо ҳисоби фоиз) муайян кунед.      (Ҷавоб: 9,9 %)