Хонандагони азиз!
Шумо дар синфҳои 8 ва 9 асосхои давлат ва ҳукуқро омухта, дар бораи сохти давлатии мамлақати мо, ухдадорихо ва масъулияти хар яқ инсон ва шахрванд дар назди давлат ва ҷомеа чизхои бисёреро аз худ намудед. Дар ин соли тахсил шумо, чун дигар хонандагони синфхои болоии мактабхои тахсилоти умумии Тоҷикистон, фанни нав—“Хуқуқи инсон”- ро меомузед.
“Ҳуқуқи инсон”… Шумо бо ин калимахо шояд бори аввал дучор намеоед. Онҳо дар барномахои телевизион ва радио садо медиханд, дар саҳифахои матбуоти даврй зуд-зуд ба чашм мерасанд. Конститутсияи (Сарқонуни) мамлақати моро қушоед. Дар огози он шумо мехонед, қи “Ҳаёт, қадр, номус ва дигар хуқуқхои фитрии инсон дахлнопазиранд” (моддаи 5) ва андақе баъдтар боби алохидаро дар бораи хуқуқ, озодй ва вазифахои асосии инсон ва шахрванд мехонед. Ба масъалахои риоя ва химояи хуқуқхои инсон бисёр созишномахои байналмилалй бахшида шудаанд. Воқеан, “хуқуқи инсон” чист? Ва чаро дар айни замон, сарфи назар аз фарқиятхои ичтимой, фархангй ва динй дар байни халқдои мамлақатхои гуногун хуқуқи инсон дар тамоми чахон чун яқе аз мухимтарин сангхои махақи тамаддуни инсонй дониста мешавад?
Умедворем, қи қитоби дарсии мо барои пайдо қардани чавоб ба ин савол ба Шумо қумақ мерасонад.
Ҳарчанд қисми зиёди қитоби дарсй ба масъалахои хуқуқшиносй бахшида шудааст, тасдиқ қардан хатост, қи хуқуқи инсон танхо ба масъалахои қонунгузорй ва истифодаи он дахл меқунад. Мафхуми хуқуқи инсон саршор аз ақидахои амиқи фалсафию ахлоқист. Асоси онро арзишхои ахлоқие ташқил медиханд, қи аз хамаи динхои чахонй, ривоятхои қадимии халқхои гуногун, гояхои мутафаққирони гузашта, аз чумла точиқу форс сарчашма мегиранд.
Аммо дар дунё муносибат ба хуқуқхои инсон яқранг нест ва ин зухурот пеш аз хама ба он сабаб арзи вучуд қардааст, қи ба чуз аз арзишхои умумии ахлоқй дар хар чомеа арзишхои алохидаи танхо ба вай хоси дар раванди инқишофи пешинааш ташаққулёфта мавчуданд. Ба ин тариқ, дар паси хар қадоме аз фарқиятхо дар муносибат ба инсон хамеша фарқиятхо дар муқаррароти арзишй меистанд ва дарқу фахмиши мохият ва сабабхои онхо барои хар қасе, қи гамхорй ба Ватан – Точиқистонро қарзи худ мехисобад, басо мухим аст. Умедворем, қи қитоби дарсии мо ба шумо дар муносибат ба ин масъалаҳо хирадмандй ва эхсоси масъулият меомӯзонад.
Эхсоси масъулиятшиносй боз аз он ҷихат басо мухим аст, ки хуқукхои инсон хамеша махдуданд. Маҳдудиятҳои махсус, масалан, дар холатхои офатхои табий, фалокатхои техногенй ва ё эпидемияхои калон норй карда мешаванд. Ҳатто дар ин холатхо хам дараҷаи ҷунин махдудиятхо аз доираи мукарраркардаи конуни махсус берун буда наметавонад ва хукукхои нисбатан мухим набояд махдуд гарданд. Дар холати мукаррарй хам фаромуш кардан лозим нест, ки хуқукхои инсон аз ухдадорихо дар назди ҷомеа ва давлат харгиз ҷудо нестанд ва барои мо дар байни ин ухдадорихо аз хама асосиаш вайрон накардани хуқукхои дигарон аст.
Тасаввурот дар бораи инсон ягон ҷизи тагйирнопазир нест, онхо якҷоя бо пешрафти инсоният ташаккул ёфта буданд ва имрузу фардо низ инкишоф меёбанд. Шумо аз китоби дарсй батафсил мефахмед, ки он ҷй гуна ба амал омадааст ва баъд ба хулосаи мухиме меоед, ки хамаи инсон таксимнашаванда, вобастаи хамдигар ва ба якдигар алокаманданд. Амалишавии инсон ба ташаккули шахсият вобастааст.
«Ҷавонон ба хаёти мустакилона кадам нихода, ҷои худро дар ҷомеа мукаррар кардан мехоханд. Дар пеши онхо интихоби касб, ба вуҷуд овардани оила, пайвастан ба ҷунбиши муайяни сиёсй ва нихоят, дарёфтани мавкеи устувори шахрвандй барин масъалахо пайдо мешаванд. Ҳамаи ин омилхое хастанд, ки шахсиятро ташаккул медиханд», – таъкид кардааст Президенти Ҷ^г^:к^^^ии Тоҷикистон Эмомалй Рахмон дар мулокот бо ҷавонони мамлакат.
Фаромуш накунед: ояндаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, пешрафту инкишофи минбаъдаи он ҷун давлати пуриктидори демократй, ки риоя ва химояи инсонро барои хама кафолат медихад, аз мавкеи фаъолонаи шахрвандию хаётии шумо вобастааст.
Китоби дарсй аз фаслхо, бобхо ва бахшхо таркиб ёфтааст. Ба истилохоти асосй дар матни китоб, саволхо, супоришхо ва машкхо барои корхои ки дар охири хар бахш оварда шудаанд, таваҷҷух намоед. Муаллифони китоб кушиш карданд, ки китобро барои омузиши шумо шавковар гардонанд. Муаллифон дар омузиши фанни “Ҳ^^^уки инсон” ба шумо шавки саршору комёбихо хохонанд.