Дар ин солҳо кадрҳои варзишй дар Донишкадаи тарбияи ҷисмонии Тоҷикистон, Коллеҷи тарбияи ҷисмонии Тоҷикистон, дар факултаҳои тарбияи ҷисмонии Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ва Курғонтеппа тайёр карда мешуд.
Ба беҳтар шудани ҳаракати тарбияи ҷисмонй дар Тоҷикистон аз тарафи Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул намудани Конуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи тарбияи ҷисмонй ва варзиш», Фармонҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи гузаронидани Спартакиадаҳо», «Рузи дави олимпй» ва инҷунин гузаронидани федератсияҳои алоҳида ва иншооти варзишии ҷумҳурй ба услуби кори худмаблағгузорй, тибки талаботи иктисодиёти бозоргонй мусоидат намуданд.
Ғолибони мусобикахои ҷумхуриявй дар вохурихои байналмилалй бомуваффакият баромад мекарданд. Масалан, парашутчй Ю. Баранов рекорди ҷахонй гузошт, О. Барзуков оид ба велосипедронй қихрамони ҷахон гашт, А, Ҷигрин дар вазнбардорй дорандаи медали нукраи Чемпионати ҷаҳон ва Аврупо шуд, О. Шведов ба унвони Қаҳрамони Аврупо оид ба туббозй дар об сохиб гашт. Варзишгарони номии ҷумхурй А. Василев, 3. РУСТИМОВИ. Т. Камолиддинов ва А. Абдувалиев бошанд дар мусобикаҳои байналмилалй медалҳои нукраро ба даст оварданд.
Ходисаи мухим дар таърихи харакати варзиши Тоҷикистон иштироки варзишгарон дар Бозихои якуми Осиёи Марказй дар шахри Алма-Ато мебошад. Максади ин бозихо, ки тахти шиори «Дустй-91» гузаронида шуд, истикрори вазъият дар минтақа буд.
Дар барномаи онхо аз руи 14 намуди варзиш, ки нисфи онхо миллй буданд, мусобиқа пешбинй шуда буд. Варзишгарон аз Тоҷикистон аз руи 8 намуди варзиш баромад карданд. Дастаи яккаҷини ҷумхурй дар намудхои шахракбозй, гуштин ва варзиши сабук нисбатан хуб баромад намуд.
Дар ҳаёти варзишгарони мамлакат моҳи майи соли 1992 ҳодисаи таърихй ба вукуъ пайваст – Кумитаи миллии олимпии (КМО) Ҷумҳурии Точикистон таъсис дода шуд. Истиклолияти давлатй барои бунёди сохторе шароит фароҳам овард, ки он имконият дод чумхурй иштирокчии комилхукук ва мустакили Ҳдракати олимпии муосири чахонй гардад. Худи хамон сол Кумитаи байналмилалии олимпй варзишгарони Точикистонро барои иштирок дар Бозихои XXV-и тобистонаи олимпй ба шахри Барселона даъват намуд. Анъанаҳои начибонаи идхои варзишии антиқаро мерос гирифта. Олимпиада дар зери парчамхои худ варзишгарони тамоми китъахоро сарчамъ менамояд.
Аввалин маротиба варзишгарони Точикистон ҳамрохи намояндагони ИДМ дар Олимпиада иштирок намуданд. Ба шароити вазнини чараёни таълимию машккунй ва нарасидани чихози варзишй нигоҳ накарда, варзишгарони Точикистон натичахои баланд нишон доданд. Масалан, Андрей Василев (тирпаронй) чои 4 ва Вадим Шикаров (камонварй) чои 5 ишгол намуданд. Хдмзамон у рекорди олимпй гузошт. Дар масофаи 90 м Вадим насиби 318 хол гашт. Василий Соков (дар чахидан ба дарозии сехарба) сохиби чои 9 гашт.
Бо максади хавасмандгардонии баромади муваффакиятноки дастаи яккачини Ҷумхурии Точикистон дар Бозихои XXV олимпй дар Атланта (ИМА) бо фармони Президенти Ҷумҳурии Точикистон фонди мукофотй барои чоизаи Кахрамони олимпй – 20 хазор доллар ИМА. сохиби меда- ли нукра 15 хазор ва медали биринчй – 10 хазор доллар муайян карда шуд.
Қаҳрамони асосй дар байни варзишгарони Точикистон Андрей Абдувалиев буд, ки дар партофтани путк (молот) кахрамони Бозихои олимпй гардид. Кайд кардан зарур аст, ки А. Абдувалиев ягона вар- зишгаре буд, ки аз байни давлатхои Осиёи ва Казокистон сазовори чунин унвон гашт, ки барои баланд бардоштани нуфузи эътибори варзиши точик хизмат намуд. Ичрои гимни Точикистон ва бардоштани парчам бошад дар чунин форуми фарогирии 4 ҳазор нафар гузаронида шуд, ки дар рафти онҳо 78 майдончаи оддита- рини варзишй соҳта ва баркарор карда шудаанд. Дар ин самт Кумитаи тарбияи чӣсмонии (КТҶ) ноҳияи Ҷаббор Расулов, ш. Кайроққум. КТҶ «Авиатор» ш. Душан- бе, варзишгарони деҳаи Ҷднгалаки н. Вар- зоб ва дигарон ҳуб кор карданд. Мувофики таҳлили шореҳони варзиш ва мутаҳасси- сони тарбӣиӣ чисмонй ва варзиш шаҳсони зерин варзишгарони беҳтарини Ҷумҳурии Точӣкӣсион ва асри XX гаштанд:
И. Ҳасанов (қаҳрамонӣ 11 каратаи СССР оид ба қаӣқронй), Ю. Лобанов (каҳрамони Бозиҳои олимпй оид ба қаиқронй), А. Старостин (каҳрамони Бозиҳои олимпй оид ба панчҳарбаи муосир), Л. Рустамова (каҳрамони чаҳон ва дорандаи мукофоти мусобикаи олимпй оид ба камонварй), С.
Бори наҳуст дар таъриҳи Точиқистон ба қишвари мо роҳбари Кумитаи байналмилалии олимпй Хӯан Антонио Самаранч ташриф овард. Ин Кумита 194 давлати дӯнёро мӯттаҳид месозад. Ҷолиби диққат аст. қи ташриф дар чашни 100-солагии ташқили Кӯмитаи байналмилалии олимпй ба вӯқӯъ пайваст. Хангоми воҳӯрй бо роҳбарияти Ҷӯмҳӯрии Точиқистон X. А.Самаранч ба ҳалқи точиқ барои меҳмоннавозй миннатдорй намӯда, ваъда дод. қи тамоми ҳарочотро оид ба рафту омад ва зисти шаш нафар варзишгари Точиқистон, қи иштироқчии Бозиҳои олимпй мегарданд, ба дӯши ҳӯд мегирад.
Дар чараёни саволӯ чавоб Х.А. Самаранч ақидаеро пешниҳод намӯд, қи он ҳангоми сафар дар ӯ пайдо гашт: ташқи- ли бозиҳои Осиёи Марқазй бо иштироқи то 1000 варзишгар ва ба бар- нома ворид намӯдани 10-14намӯди варзиш. Аз тарафи ҳуд. -гуфт X. А. Самаранч. барои амалй гаштани он ҳарчй аз дастам ояд ичро меқӯнам.
Таассӯроти ӯмӯмии Х.А.Самаранч аз ин сафар мӯҳтасар чӯнин бӯд: «Варзиш дар давлатҳои Осиёи Марқазй новобаста аз даргириҳои сиёсй ва мӯшқилиҳои иқтисодй арзи вӯчӯд дорад».
Ворид шӯдани Федератсияи фӯтболи чӯмҳӯрии Точиқистон ба ФИФА дастаҳои чӯдогонаро водор соҳт, қи бо дастаҳои фӯтболи ҳоричй яқ қатор воҳӯрй гӯзаронанд. Масалан, дастаи пешбари фӯтболи Точиқистон «Ре- гар» (шаҳри Тӯрсӯнзода) бо дастаи беҳтарини давлати Кдтар 3 воҳӯрии рафиқона гӯзаронида, дар ҳар сеи он голиб баромад.
Эҳё ва инкишофи ояндаи намудҳои миллии варзиш ва бозиҳо, иштироки варзишга- рони тоҷик дар мусобикаи ҷаҳонй дастовард дар ҳаракати варзиши ҷумҳурй мебошад. Дар ин самт Кумитаи милли олимпии (КМО) Тоҷикистон якҷоя бо Федерасия кори му- айянеро ба сомон расонид. Бо ташаббуси онҳо дар ноҳияҳои ҷумҳурй мусобиқаҳои оммавй оид ба «бузкашй», «ҷавгонбозии аспакй», «кабкбозй», «бандкашй» ва гайра гузаронида мешуд. Дар шароити ҷумҳурй намудҳои миллии варзиш на танҳо асоси инкишофи ҳаракати варзишй, инҷунин воси- таи муҳими суботи вазъи сиёсй мебошанд.
Ҳамин тавр, ба шоҳроҳи рузи Дави олимпй дар шаҳри Душанбе соли 1996 зиёда аз 10 ҳазор нафар баромаданд, ки нисбат ба соли 1925 2 маротиба бештар буд.
Нисбати кудакони камакду ятим ва маъ- шондодаи ҶТ Д. Шарипова дар Тоҷикистон Олимпиадаи махсус таш- кил карда шуд. Ҳамон вақт ба узвияти он зиёда аз 3000 варзишгарон аз вилоятҳои Хатлону Сугд ва ш. Душанбе шомил шуданд. Варзишгарони Олимпиадаи махсуси Тоҷикистон (ОМТ) дар Бозиҳои махсуси тобистонаи умумиҷаҳонии солҳои 1991, 1995, 1997, 1999 ва 2003 иштирок намуданд. Ҳамаи иштирокчиён ҳонандагони мактаб-интернатҳои махсус барои кудакони камақл мебошанд. Дар Олимпиадаҳои махсус варзишгарони Тоҷикистон дар намудҳои варзиши сабук, волейбол, баскетбол, ҷавгон ва футбол соҳиби 6 медали тилло, 6 нукра ва 4 биринҷй гаштанд.
Кабл аз Бозиҳои олимпии соли 1996 дар ҷумҳурй спартакиадаҳо, ва мусобикаҳои дигари оммавии варзишй ва солимгардонй гузаронида шуданд.
Дар арафаи Бозиҳои олимпии Атланта бо ташаббуси КМО дар Помир экспедитсияи куҳнавардон амалй гашт. Куҳнавардони давлатҳои гуногун- Россия, Юнон, Украина, ИМА ва Тоҷикистон куллаи 5475 метраи беномро фатҳ намуданд. Ба он номи Пйер де Кубертен, ки 100 сол кабл Бозиҳои олим- пии муосирро эҳе намуда буд, дода шуд. Иштирокчиёни экспедитсия аз тарафҳои ба ҳам мукобили Тоҷикистон даъват на- муданд, ки ҳангоми гузаронидани Бозиҳои XXVI олимпй аз 19 июл то 4 августи 1996^ ба задухурдҳои ярокнок хотима бахшанд.
Дар рузхои ҷашнгирии идхои Навруз, «Рузи физкултурачй», «Рузи истиклолияти давлатии Тоҷикистон» муташаккилона ва ба теъдоди зиёди иштирокчиён мусобиқахо гузаронида шуданд. Мусобиқаҳо оид ба гуштингирй мунтазам гузаронида меша-
Мария Чернова – Дорандаи камарбанди сиёх, дани-2. Устоди спорти класси байналхалкй, Қахрамони чаҳон дар байни наврасон -2004 ш. Лумпур (Малайзия). Ғолиби Ҷоми кушоди Аврупо соли 2003, ш. Санкт – Петербурт (Россия)
Хомидова Нигора – дорандаи камарбанди сиёх, дани-1, Қаҳрамони чахон оид ба кикбоксинг дар байни наврасон – 2006, ш. Тошкент. Ғолиби мусобикаи байналхалкй соли 2006 ш. Чирчик (Узбекистон). Ғолиби мусобикаи байналхалкии соли 2005 дар ш. Душанбе.
Холова Зухро – дорандаи камарбанди сиёх, дани-1. Қахрамони чахон оид ба кикбоксинг дар байни наврасон, соли 2006, ш. Тошкент, дорандаи мукофоти нукратини мусобикаи байналхалкии с. 2006 дар шахри Чирчик (Узбекистон). Ғолиби мусобикаи байналхалкии с. 2005 дар шахри Душанбе.
Дар соли «Оби тоза» (2003) барои мукофоти «Туби чармин» дар байни дастаҳои мактабй, байни духтарон оид ба волейбол, намудхои варзиши руи об ва гайра мусобиқахо гузаронида шуданд.
Панчуми майи соли 2003 дар рузи Дави олимпй 28500 нафар иштирок намуд. Аз 14 то 20 октябр дар Точикистон Бозихои Осиёи Марказй гузаронида шуд, қи дастаи мунтахаби чумхурй сохиби 18 медали тилло, 22 нуқра 17 биринчй гашта, дар хисоби умумидаставй сазовори чойи 3-юм гашт. Дастаи яккачини Точикистон дар Бозихои олимпии XXVII дар Сидней (Австралия) дар Бозихои XIX-и Олимпии зимистона дар шахри Солт Лейк (ИМА) соли 2000, Бозихои XIV-и Осиёй дар шахри Пусан (Кореяи Ҷанубй) соли 2002 ва хамчунин дар даххо чемпионатхои чахон ва Аврупо иштирок намуд. Айни замон Дастаи олимпии Ҷумҳурии Точиқистон ба Бозихои олимпии дар пеш истода тайёрй мебинад.