МАЗМУН ВА МУНДАРИЧАИ МЕНЕЧМЕНТИ СТРАТЕГЙ

МАЗМУН ВА МУНДАРИЧАИ МЕНЕЧМЕНТИ СТРАТЕГЙ

Мундаричаи менечменти стратегй

Менечменти стратегй чунин идоракунии ташкилот аст, ки ба иктидори инсон хамчун асос такя карда, фаъолияти истехсолиро ба дархостхои истеъ- молгарон мувофик месозад, танзими лозима ва тагйироти саривактиро, ки ба таъсири мухити берунй мутобиканду барои ба даст овардани бартарй мусоидат менамоянд, ба амал меорад ва хамаи ин дар нихояти кор бакои ташкилот ва расидани онро ба максадхояш дар дурнамои дарозмуддат таъ- мин мекунад.

Мундаричаи менечменти стратегй аз инхо иборат аст:

1. муайян намудани таъйинот ва мацсадхои асосии бизнеси ширкат;
2. тахлили мухити берунии ширкат;
3. тахлили вазъияти дохилии он;
4. интихоб ва тахияи стратегияи ширкат;
5. тахлили портфели ширкати диверсификатсияшуда;
6. лоихакашии сохтори ташкилии он;
7. интихоби дарачаи хамгирой ва системахои идоракунй;
8. идоракунии мацмуаи “ стратегия – сохтор – назорат”;
9. муайян намудани меъёрщои рафтори ширкат ва сиёсатуои ширкат дар сохахои алохидаи фаъолияти он;
10. таъмини робитаи акси натицахо ва стратегияи ширкат;
11. такмили стратегия, сохтори идоракунй.

Муносибати хамаи ин элементхой менецменти стратеги дар накшаи 11.1 тасвир ёфтааст.

Накшаи 11.1. Мундарицаи менецменти стратеги

 

Менецменти стратегй, одатан хамчун мачмуи панч раванди ба хам алокаманд баррасй мешавад:

1. муайян намудани таъйинот ва максадхо;
2. тахдили мухити берунй ва дохилй;
3. интихоб ва тахияи стратегия;
4. амалисозии стратегия;
5. арзёбй ва назорати ичрои стратегия.

Раванди идоракунии стратегиро дар шакли алгоритми зерин тасвир кар- дан мумкин аст (нигар ба накшаи 11.2.):

Чй тавре дида мешавад, нуктаи ибтидоии раванди идоракуниии стратегй ташаккули таъйиноти ширкат мебошад. Баъд аз ташаккули таъйинот шир- кат барои худ максадхоро тахия мекунад, ки бояд тасаввуроти равшанро дар бораи самти рушд фарохам созанд. Онхо ба андоза ва сатхи рушди ширкат, захирахои мавчуда ва дигар омилхо вобаста мебошанд.

 

миссия

МАКСАД

8\¥ОТ – тахлн;

ИНТИХОБИ СТРАТЕГИЯ

АМАЛИГАРДОНИИ СТРАТЕГИ

ИСЛОХОТИ СТРАТЕГИЯ

Накшаи 11.2. Раванди идоракунии стратегия

Ташаккулёбии таъйинот ва максадхои ширкат

Максадхо бояд чунин бошанд:

1. мушаххас;
2. мицдоран муайяншуда;
3. дастрас (имконпазир);
4. воцей.

Менечменти стратегй ба максаду амалхои дарозмухлати ширкат дахл дорад. Максадхо бояд ба имконияту чидду чахдхои ширкат мувофикат ку- нанд. Гуфтан мумкин аст, ки тахияи стратегия (тарзи рафтор) ва воситахои он асоси идоракунй ва аломати хатмии менечменти хуби ширкат мебошанд.

Игор Ансов (дар тарцумахои русии китобхояш чун цоида – Ансофф; англ. 1дог Апзо//; – математику иитисоддони рустабори амрикой. Ансов асосгузори консепсияи менецменти стратеги ба шумор меравад. Хамчун муаллифи «матритсаи Ансофф» – василаи муаиянкунии стратегияи мавцеъгирии мол дар бозор маъруф аст. Дар Голландия «Цоизаи Игор Ан- софф» таъсис дода шудааст, ки барои дастовардхо дар сохаи банакшагирй ва менецменти стратеги тацдим мегардад.

Ансофф мефармояд: “Мащсадхо воситаи идоракуни мебошанд ва онхоро дар сохахои гуногун истифода бурдан имконпазир аст. Дар сурати пайдоиши муаммои цорй онхо барои муцаррар намудани цоидаву самти кор дар хама зинахои ташкилй хизмат мекунанд; онхо дар муцаррар кардани мукофотхо барои хосилнокй ва барои назорат ёрй мерасонанд. Дар сурати ба миён ома- дани мушкилоти маъмурй онхоро барои муайян намудани камбудихои сох- тори ташкилй истифода бурдан мумкин аст. Дар сохаи мавриди назари мо бошад, яъне хангоми сар задани муаммои стратегй, мацсадхо хамчун мизони цабулкунии царор оид ба дигаргунищои мавцеъгузории мол дар бозор истифода бурда мешаванд ”

“Вазифа ин аст, ки намунаи тацсимоти захирахо сохта шавад, ки ба ширкат имкон медихад то бо рохи нисбатан самаранок ба мацсадхои худ ноил гардад

Факат таъйинот ё худ рисолати вокеан андешидашуда, таъйиноти дар асл эхсосшуда, на шиори холии ширкат метавонад барои мукаррар намуда- ни максадхои боасос имкон дихад. Худсарона мукаррар кардани максадхои микдории ташкилот хатари калон дорад, зарари он метавонад хеле бузург бошад. Бинобар ин, дар аксари холатхо максадхоро хамчун тамоюлоти дилхохи «сифатноки» рушд муаррифй кардан мумкин аст. Намунаи хадафхои ширкатхои маъруф дар чадвали 11.2. дарч ёфтаанд.

Чадвали 11.2. Мисолхои мукаррар кардани максадхо

Ширкат	Мундаричаи максадхо
МсОопа14з	Ноил шудан ба цонеъсозии 100%-ии мизоц хар руз ва дар хар як тарабхона.
Лукойл	Афзоиши иктидори истехсолй ва такмили мачмуии идораку- нии ширкат.
КиЬЬегтаШ	Афзоиши харсолаи хачми фуруш аз 1 млрд. долл. то 2 млрд. дол. дар давоми 5 сол. Як маротиба дар якуним сол баромадан ба бозорй нав. 30%-и хачми умумии фуруш бояд ба молуое рост ояд, ки истехсолашон тайи панц соли охир шуруъ шудааст.. Доштани хароцоти камтарин бо сифати баландтарини махсулот барои хоцагищои хонагй дар байни тамоми тавлидгарони соха. Расидан ба сатхи афзоиши солонаи 15°/о-ии фуруш, фоида ва да- ромад аз сахмияхо.
МсСогтС & Сотрапу	1. Ноил шудан ба сатхи 20/-ии даромад аз сахмияхо. То ба 10/ расондани афзоиши солонаи хацми фуруши соф. Нигох доштани сатхи афзоиши миёнаи солонаи 15%-ии даро- мад аз сахмияхо. Нигох, доштани нишондихандаи «царздорй аз руи маблаги уму- мии сармоя» дар сатхи 40% ё пасттар аз ин. Барои пардохти дивидендхв чудо кардани 25-30/ даромади соф. Анчом додани харидории интихобии ширкатхои дигар, ки ме- тавонанд фаъолияти чориро такмил диханду даромади умуми- ро зиёд кунанд. Бархам додани самтхои фаъолияте, ки даромади муносиб намео- ранд, ё оварда наметавонанд, ё ба стратегияи ширкат мувофик нестанд.
СЬеггоп	Дар чои якум будан дар байни рацибонамон аз руи боздехи уму- мии сармоягузорихо дар солхои 1999-2003.

 

8^ОТ-тахлил

8^ОТ – мухтасари таркиби калимахои англисии 81гепд1кз (куввахо ба маънои афзалиятхо), №еакпеххе$ (сустихо), ОрроНитМех (имкониятхои хуб) ва Ткгеаы (тахдидхо) мебошад. Вазъияти дохилии ширкат, асосан дар 8 ва вазъияти берунй дар О ва Т инъикос карда мешавад. Дар чадвали 11.3. омилхои асосие оварда шудаанд, ки онхоро дар 8№ОТ-тахлил ба назар бояд гирифт.

Чадвали 11.3. Омилхои 8№ОТ-тахлил

Чихшпхои эхтимолии афмиш^тхои дохили (5):	Чоихои дохилии эхтимолии суст ДТ):
Салохиятнокии аник ифодашаванда	Аз даст додани баъзе кихатхои салохиятноки
Манбаъхои молиявии мутобик	Дастнорас будани молиёту маблагхое, ки барои тагиир додани стратегия лозим мебошанд
Истеъдоди баланди муборизаи ракобати	Истеъдоди бозори пасттар аз миё- на аст
Фахмиши хуби талабот	Набудани тахлили маълумот дар бо- раи истеъмолгарон
Пешсафи эътирофгардидаи бозор	Ширкаткунандаи сусти бозор
Стратегияи аник мукарраршуда	Набудани стратегияи аник ифодашу- да, номунтазам амали кардани он
Истифода аз сарфакори дар хакми истехсол, бартари дар нарх	Арзиши баланди махсулот нисбат ба ракибони асоси
Технологияи бехамтои худи, иктидорхои бехтари истехсоли	Такхизоту технологияхои кухна
Идоракунии озмудашудаи боэътимод	Аз даст додани амики ва тагиирпазирии идоракуни
Шабакаи боэътимоди таксимот	Шабакаи сусти таксимот
Рекламаи босамартарин дар соха	Сиёсати сусти таблиг
Имкониятхои эхтимолии хуби беруни (О):	Тахдидхои эхтимолии беруни (Т):
Имконияти хизматрасони ба гуруххои иловагии истеъмолгарон	Сует шудани афзоиши бозори фуруш, тагиироти номатлуби демографии сегментхои бозор
Васеъ гардидани доираи молхои эхтимоли	Афзоиши фуруши молхои ивазкунан- да, тагиирёбии завку талаботи хари- дорон
Рахмдилии ракибон	Сахт шудани ракобат
Кохишёбии монеахои тикорати дар баромадан ба бозорхои беруни	Паидошавии ракибони хорики бо молхои арзишашон пасттар
Тагиироти гуворо дар курби асъор	Тагиироти ногувор дар курби асъор

 

Дастрасии васеъи захирахо	Сахттар шудани талаботи тахвилгарон (молрасонхо)
Сует шудани цонунгузории махдудкунанда	Танзими цонунии нарх
Суст шудани бесуботии бизнес	Хассосият ба бесуботии шароити берунии бизнес

 

Барои дурнамои стратегии ширкат чихатхои кави (афзалият) ахамияти махсус доранд, зеро онхо тахкурсии асосии стратегия буда, расидан ба бартарихои ракобати асос медиханд. Хдмзамон стратегияи хуб дахолат ба чихатхои сустро низ талаб мекунад. Стратегияи ташкилот бояд ба корхои банакшагирифта вобастагии муфид дошта бошад. Дарёфти бартарихои фарккунандаи ширкат барои ташаккули стратегия мухим аст, чунки:

1. имкониятцо ба ширкат истифодаи холатхои мусоиди бозорро медиханд;
2. дар бозор бартарии ракобатй медиханд;
3. эутимолан тахкурсии стратегия шуда метавонанд.

Имкониятхои хуби соха ва ширкатро аз уамдигар фарк, бояд кард. Имкониятхои афзоянда ва нав тайдошуда дар соха барои ширкате бештар мувофиканд, ки барои рушд бартарии рацобатй ё имкониятхои дигар дорад. 8№0Т-тахлил дар додани тосух ба саволхои зерин кумак мерасонад:

1. оё ширкат дар стратегияи худ цихатхои дохилии цавиро истифода мебарад ё бартарихои фарцкунандаашро? Агар ширкат бартарихои фарцкунанда надошта бошад, кадоме аз цихатхои эхтимолии кавияшро ба бартарй табдил додан мумкин аст?
2. оё сустихои ширкат цойхои осебтазири он хастанд ва ё онхо барои истифодабарии холатхои муайяни мусоид имкон намедиханд? Кадом сустихо аз нигохи стратегй ислохталаб мебошанд?
3. кадом холатхои мусоид барои ширкат хангоми истифодабарии тахас- сусу дастрасии он ба захирахо боиси муваффакият мешаванд? Дар хо- тир бояд дошт: Имконоти мусоид бидуни васоити амалисозии онхо ха- ёли хоме беш нест. Чихатхои щавию сусти ширкат мутобищати онро ба истифодабарии имкониятхои мусоид, нисбат ба дигар ширкатхо, бехтар ё бадтар мекунанд.
4. кадом тахдидхо бояд бештар аз хама боиси нигаронии менецер бо- шанд ва бахри мухофизати хуб вай бояд кадом амалхои стратеги- ро анцом дихад?

Интихоб ва тахияи стратегия

Кисмати асосии хама гуна таърифи стратегия «нигох – диди оянда» аст, ки ширкат барои тахияи стратегия бояд ин кобилиятро дошта бошад. Нигохи ташкилот дар мисоли ширкатхои бонуфузи чахони дар чадвали 11.4. овар- да шудааст.

Чадвали 11.4. Мисолхои нигохи ташкилот

Ширкат	Мазмуни дидгох
РКШри	Биёед молхоро бехтар созем!
Арр1е Сотри/егх	Амалй намудани сахми чахони бо сохтани чунин воситахои хо- тирае, ки ба рушди инсоният мусоидат мекунанд
СКеггоп	Бехтарини бехтаринон будан. Яъне: 1) кормандон хамчун як гурух бо муваффациятуои худ фахр мекунанд; 2) истеъмолга- рон, таувилгарон ва хукумат моро афзал медонанд; 3) рацибон моро эхтиром мекунанд; 4) ахоли моро меписандад; 5) сармоя- гузорон бо камоли маил моро сармоягузори мекунанд
Сепега1 Е1ес1пс	Хамчун хамгирои бизнес мо карорхои сохибкориеро пешниход мекунем, ки ба ташкилот, гуруххо ва шахсиятхо дар чараёни дигаргунсозихо ва ноилшави ба муваффакиятхои дарозмуддат кумак мерасонанд
Сотрац СотрШег	Табдил ёфтан ба тахвилгари бузургтарини компютерхо ва серверхо дар тамоми сегментхои бозор
ББпеу Сотрапу	Хушбахт намудани одамон
Койак	Пешсафи чахон шудан дар цисми тасвири химияви ва рацами
Бека АиИпех	Мо мехохем, ки Беда ширкати хавоии мумтози цахон гардад. Мо чустучуи имконияти афзоиши дороии худро тавассути таъсиси хатсаирхои нав ва иттиходияи чихони давом медихем

 

Яке аз таснифоти маъмултарини стратегияхои рушди ширкатро М. Пор- тер пешниход кардааст:

1. Стратегияи кохиш додани хароцот. Ин модели стратегия дар назар дорад, ки ширкат бояд ба ихтисори имконпазири хама гуна харчхо таваччух кунад, ки ин метавонад бартарии ракобатиро ба вучуд ова- рад. Масалан, афзудани истехсол бо максади пурра ба кор андохтани дастгоххо ё интиколи иктидорхои истехсолй ба кишвархое, ки кувваи кории арзонтару камнуфузтар доранд.
2. Стратегияи гуногунсозй. Дар ин стратегия ширкатро мебояд, ки ар- зиши истеъмолии моли пешниходии худро зиёд кунад ё хатто онро аз нав ба вучуд орад. Тарзу равишхои ичрои стратегияи рушд ахамият надоранд, вале дар аксари холатхо стратегияи гуногунсозй нисбат ва стратегияи кохишдихии харчхо сермасрафтар аст. Мисоли истифо- даи ин стратегия ширкати Са1егрй1аг мебошад, ки сатхи волотарини хизматрасонии мизочони худро таъмин мекунад.
3. Стратегияи таваччух. Захми шамшери борик ба чои зарбаи болга – ин аст принсипи асосии стратегияи мазкури рушди ширкат. Шир- кат аз сегментхои бозоре, ки дар онхо сусттар аст, канорачуи наму- да, ба бартарихои ракобатии худ таваччух мекунад. Стратегияи маз- кур, чун коида, касдан ихтисор намудани хиссаи бозорро дар назар
   дорад ва аксаран омезиши стратегияи кохиш додани харочот ва стра- тегияи гуногунсозиро дар бар мегирад.

Ба мавзуи харби руцуъ намуда, ду навъи стратегия – хучум ва мудофиаро цудо кардан мумкин аст. Аммо хам кормандони амали ва хам назариётчиён таснифоти муфассалтари стратегияхои рушди ширкатро пешниход меку- нанд. Муаллифони дигар хам вариантхои худро оид ба стратегияхои таш- килот пешниход мекунанд, ки номхои воххманоку, хатто фантастики до- ранд. Масалан, П. Друкер дар вацташ стратегияи «дзюдои сохибкори», ду муаллифи дигаре «стратегияи бахрхои нилгун»-ро пешниход карда буданд.

Зимнан, агар садхо стратегияи рушдро, ки дар замони худ ширкатхои голиб аз цабили Хегох ё Сепега1 Е1ес1пс истифода бурдаанд, зери як муцова гирд орем ва ин китобро «Стратегияхои музаффаронаи рушди ширкатро, ки муваффациятро кафолат медиханд» ном гузорем, оё метавон гуфт, ки ис- тифодаи онхо ххкикатан чизеро тагиир медххад? Ба эхтимоли цави, паира- вии кур-курона ба чунин стратегияхои рушд ягон бехбуди намеорад ва ин як сабаби сода дорад – хамаи оххо .мувофххи сохтор, захирахо ва имкониятхои муаияни ин ё он корхона тахия шуда буданд.

Тахияи стратегияи рушди ширкат раванди иборат аз мархилахои сер- шумор, барои хар як ташкилоти алохида мушаххас мебошад. Ба ибораи ди- гар, стратегияи рушди ширкатро наметавон нусхабардори кард ё ба орият гирифт, тавре ки як равандро аз системаи муайяни бобарор гирифта, ба си- стемаи дигар монда намешавад. Стратегияи рушди ширкатро факат бо ис- тифода аз хусусиятхои хар ташкилот тахия кардан мумкин аст.

Амалисозии стратегия

«Рохи дарозияш дах хазор ли аз як кадам сар мешавад»- гуфта меша- вад дар зарбулмасали хитои. Ин хикмат, махсусан, ба амалисозии страте- гияи ширкат мувофик меояд. Дар аксари холатхо амалисозии стратегия на «изхороти таърихи»-и рохбарияту «цидду цахди цахрамонона»-и кормандон оид ба татбици онхо, балки кори беохир оид ба гузариш аз роххои стратеги – бехсозии сифат, такмили ихтисос, паст кардани хароцот, ба даст овар- дани шарикони нав мебошад.

Амалисозии босамари стратегия дар шакли умумй ба коидаи зерин мутобикат мекунад:

МУВАФФАКИЯТ = БАМАВРИДЙ + БОВАРЙ + МА ТОНА Т + БАРОР

1. Бамавриди – мувофикати чорабинихои пешбинишуда ба омилхои до- хилию беруни бо назардошти «эхсоси мавкеъ»-и тагиирёбанда, яъне «эхсоси суръат, оханг».

 

2. Боварй – аник донистани салохиятнокии ширкат ва мавкеъи он дар кадамхои гуногуну гайричашмдошти стратегй.
3. Матонат (истодагарй) – хосияти акибнишинй накардани рохбарияти ширкат дар пешоруи душворихо хангоми амалисозии стратегия, бал- ки хамеша ёфтани роххои гуногун ва истифода бурдани чихатхои кавй барои галаба бар тахдидхо, ба имконият табдил додани сустихо.
4. Барор – ба таври мусоид ба хам омадани холатхо ва ходисахои кам- намо, бахти баланд.

Стратегияи муваффацона (бобарор) бояд инчунин бошад:

1. Аён бошад, яъне хар руз пеши чаиши шумо бошад;
2. Фарогир бошад, яъне хама унсурхои мухити ташкилот, кадамхои тактикии дохилй ва тарзу усули пешбурди бизнесро дар бар гирад;
3. Сода (одй) бошад, маълумоте, ки ба стратегия гузошта шудаанд, бояд барои хама кормандон дар як дидан фахмо бошанд: сухан дар бораи чй меравад, барои гирифтани натича чй бояд кард, аз хар як корманд чй талаб карда мешавад.

Аз нуктаи назари амалй хангоми ичрои стратегия ба чор савол чавоб бояд дод:

1. Чй кор хохем кард? Чавоби ин савол мукаррар намудани максадхои фаъолиятро дар назар дорад.
2. Кй ин корро хоуад кард? Чдвоб ба ин савол тахияи барномаи амалхоро дар назар дорад.
3. Чаро онхо ин корро мекунанд? Ин чо фахмидани тарафи молиявии амалхо, аз чумла бучети стратегия ва тарзи барангехтани ичро- кунандагон зарур аст.
4. Ин кор ба чй тарз ичро хохад шуд? Вакте ки барномахо, ичрокунан- дагони онхо ва воситахои дар ихтиёрашон буда (ё набуда) маълуманд, мо метавонем чараёни амалхоро аник мукаррар намоем.

Арзёбй ва назорати ичрои стратегия

Арзёбй ва назорати ичрои стратегия раванди мантикии хотимавие хастанд, ки дар идоракунии стратегй анчом дода мешаванд. Раванди мазкур робитаи устувори аксро дар байни рафти ноилшавй ба максадхо ва худи максадхои дар пеши ташкилот истодаро таъмин мекунад.

Вазифахои асосии хар гуна назорат инхо мебошанд:

1. муайян намудани объекти санциш ва самтхои он;
2. арзёбии холати объекти назоратшаванда мувофици стандартхо, меъёрхо ё дигар нишондихандахои эталонии цабулшуда;
3. дарёфти сабабхои норасой, агар онхо дар натичаи арзёбии гузарони- дашуда ошкор гарданд;
4. анчом додани ислох, агар он зарур ва имконпазир бошад.

Дар мавриди назорати амалисозии стратегия ин вазифахо хусусияти му- айянеро касб мекунанд, чунки назорати стратеги ба муайян намудани сахми амалисозии стратегия дар расидан ба хадафхои ширкат равона шудааст. Ин назорати стратегиро аз назорати идорави ё оперативи (амалиёти) тамо- ман фарк мегузорад, зеро барои он дурустии амалисозии стратегия ё дуруст ичро шудани кор, функсияхо ва амалхои алохида ахамиятнок нест. Назора- ти стратеги ба он диккат медихад, ки оё амалисозии минбаъдаи стратеги- яи кабулшуда имкон дорад ва оё амалисозии он метавонад ба максадхои гу- зошташуда расонад. Ислох аз руи натичахои назорати стратеги метавонад хам ба стратегия ва хам ба максадхои ширкат дахл дошта бошад.